Başarısızlık ve Yüksek Standartlar Şeması

Şemalar, çocuklukta öğrenilmiş kendimiz ve çevremiz ile ilgili inançlardır. Bu inançlar çocuklukta çevreden gelen uyaranları yorumlamamızı ve kontrol etmemizi sağlamaktadır. Bu inançlar dünyayı daha kontrol edilebilir görmemizi sağlarken değişime de dirençli yapılardır. Dolayısıyla şemalar kişinin hayatı boyunca sürdürdüğü inançları temel almaktadır. Şemalar çocuklukta yaşanan ortama uyum sağlamak adına yararlı olabilirken yetişkinlikte bu durum farklılık gösterebilmektedir. Şemaların gelişimi noktasında mizaç, çevre ve kalıtımın etkileşimi rol oynar. Şemaların oluşturduğu bu kalıp inançlar kişinin başkalarıyla olan ilişkilerini, duygu, düşünce ve davranışlarını da etkiler. Çocukluktan başlayarak da yetişkinlikte de olumsuz etkilerini gözlemleyebildiğimiz bu şemalardan ikisi başarısızlık ve yüksek standartlar şemasıdır. Özelikle okul öncesi dönemde ebeveynlerin de sıklıkla ifade edebildiği çocukların hataya toleransının az olduğu ve bu durumlarda agresif tepkiler gösterebildikleri yönündedir. Bu noktada ebeveynler de kendi davranış ve düşünce örüntülerini değerlendirdiklerinde bu şemalara sahip olabildiklerini fark edebilmektedirler.

Başarısızlık Şeması:

Başarısızlık şemasına sahip kişiler yeni bir adım atmaktan, sorumluluk almaktan başarısız olacaklarını düşünerek kaçmayı seçebilirler. Aslında bu zorluklardan kaçmaya çalışarak başa çıkmayı deniyor olabilirler. Sonucun başarısızlık olacağına emin oldukları için de sadece denemekten bile kaçınabilirler. Zaman zaman bu kaçınma kişinin kendini engellemesi olarak da ortaya çıkabilmektedir. Bir türlü başlanamayan bir iş, devamlı ertelenen projeler, dağınık ve düzensiz çalışma şekli vb. bu şemaya sahip kişilerin davranış örnekleri olabilir. Başarısızlık şemasına sahip kişiler ebeveynleri tarafından sıklıkla eleştirilmiş, başkalarıyla karşılaştırılmış, ebeveynlerinin oluşturduğu sağlıklı sınırlar içerisinde sorumluluk almayı keşfedememiş ve içsel kontrollerini sağlamakta zorlanan kişiler olabilirler.

Bu şemayı değiştirebilmek adına;

*Başarısızlık olarak ifade ettiğiniz duygularınızın gerçekliğini değerlendirebilirisiniz. Başarı ve başarısızlık olarak nitelendirdiğiniz noktalar sizin yorumunuz mu yoksa nesnel olarak değerlendirildiğinde de gerçeği yansıtıyor mu?

*Eleştirildiğiniz, kötü hissettiğiniz zamanları hatırlayarak şemanızın çıkış noktalarını hatırlayın. Gün içerisinde yaşadığınız bu şemayı tetikleyen herhangi bir olay olduğunda da bu bağlantıları düşünmeye vakit ayırın.

*Her insanın farklılıkları olabileceğini hatırlayarak kendi özel yeteneklerinizin farkına varın. Aynı zamanda kendinizi iyi olarak değerlendirdiğiniz alanları, başardığınız şeyleri not edin.

*Başarısız olduğunuzu düşündüğünüz noktalardaki tekrar eden durumları keşfedin. Bu keşfettiğiniz noktaları değiştirebilmek adına stratejiler oluşturun. Bu stratejilerle hedefinize ulaşabilmek adına adım adım ilerleyin. Ufak adımlarla ve başarabileceğiniz görevlerle başlamaya çalışın.

*Değiştirmeye çalıştığınız şemalarınızla ilgili etrafınızdaki kişilerin de desteğini alın. Attığınız adımlar doğrultusunda sizi cesaretlendirmelerini isteyin.

Yüksek Standartlar Şeması ( sayfa: 383-405)

Yüksek standartlar şemasında yoğun hissedilen duygu baskıdır. Her ne yapıyorsanız en iyisi olmaya çalışırsınız. Başkaları tarafından başarılı olarak nitelendirilen durumlarda bile yüksek standartlar şemasına sahip kişiler kendilerini normal olarak değerlendirebilirler. Bu yüksek standartlar zaman zaman belli durumlarda kendinize ve çevrenize öfke duymanıza sebep olabilir. Zamanla sürekli bir yarış halinde olduğunuz için kendi üzerinizde yarattığınız baskı da duyduğunuz öfkede pay sahibi olabilir. Bu şemanın kökenlerinde ebeveynleri tarafından yüksek standartlara yönelik koşullu sevgi görmek, yüksek standartlara sahip ebeveyn modelleri ve bu standartlara ulaşamadığınızda başkaları tarafından eleştirilme yer almaktadır.

Bu şemayı değiştirebilmek adına;

*Kendinize yüksek standartlar koyduğunuz alanları belirleyin.

*Var olan standartların sizi olumlu ve olumsuz etkileyen yanlarını listeleyin.

*Bu şemanın sebeplerini fark etmeye çalışarak bu baskı olmadan hayatınızın nasıl olacağını düşünün.

*Bu standartları karşılayabilmek adına harcadığınız zamanı düşünün.

*Kendinize daha nesnel standartlar koymaya çalışın.

Referans: Hayatı Yeniden Keşfedin Jeffrey E. Young Janet S. Klosko sayfa:315-336